Κοινωνική οικολογία

Κοινωνική οικολογία ονομάζεται η προσέγγιση εκείνη της οικολογίας που θεωρεί ότι οι αιτίες των προβλημάτων που αντιμετωπίζει σήμερα το περιβάλλον είναι κοινωνικές, δηλαδή οφείλονται στο κυρίαρχο σήμερα κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό σύστημα, τον καπιταλισμό ή και στον κομμουνισμό, όπως αυτός εφαρμόστηκε σε διάφορες χώρες κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα.

Εμπνευστής της κοινωνικής οικολογίας υπήρξε ο Μάρεϋ Μπούκτσιν (Murray Bookchin) (14 Ιανουαρίου 1921-30 Ιουλίου 2006 ), ένας Αμερικανός ελευθεριακός σοσιαλιστής θεωρητικός και συγγραφέας. Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη και από μικρή ηλικία έδειξε ενδιαφέρον για τη μαρξιστική ιδεολογία, ενώ κατά την εφηβεία του εμβάθυνε στον τροτσκισμό. Κατά τη δεκαετία του '60 ήταν μέλος ελευθεριακής ένωσης και το 1974 βοήθησε στην ίδρυση του Ιδρύματος για την Κοινωνική Οικολογία. Ο Μπούκτσιν χαρακτηρίζεται ριζοσπάστης αντι-κεφαλαιοκράτης και φανατικός συνήγορος της διοικητικής αποκέντρωσης της κοινωνίας. Η ιδέα του του ελευθεριακού κοινοτισμού έχει ασκήσει επιρροή στο οικολογικό κίνημα και τις αντι-κεφαλαιοκρατικές ομάδες δράσης όπως η Reclaim the streets. Έχει ακόμα ασκήσει σφοδρή κριτική στις βιοκεντρικές φιλοσοφίες, όπως η βαθιά οικολογία. Πέθανε στις 30 Ιουλίου του 2006, σε ηλικία 85 ετών.

Σύμφωνα με την κοινωνική οικολογία, τα περιβαλλοντικά προβλήματα πηγάζουν από την κυριαρχία ανθρώπου σε άνθρωπο. Αυτό γιατί θεωρείται ότι η έννοια της κυριαρχίας στη φύση, αιτία της οικολογικής κρίσης, είναι επέκταση της λογικής της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Η λογική της «ανάπτυξης πάση θυσία», που έχει υιοθετηθεί από όλα τα εφαρμοζόμενα σήμερα κοινωνικά συστήματα αποτελεί ακόμα μία βασική αιτία της οικολογικής κρίσης. Η τελευταία, κατά τους κοινωνικούς οικολόγους, δεν είναι παρά μία πλευρά της σημερινής πολυδιάστατης κρίσης. Συνεπώς, κατά την κοινωνική οικολογία, τα οικολογικά προβλήματα, αλλά και τα υπόλοιπα παγκόσμια προβλήματα μπορούν να λυθούν μόνο με την συνολική αλλαγή της κοινωνίας. Κάθε προσπάθεια αναδιαμόρφωσης του σημερινού συστήματος είναι καταδικασμένη σε αποτυχία.

Η κοινωνική οικολογία έχει έρθει σε αντιπαράθεση με προσεγγίσεις των οικολογικών προβλημάτων όπως η βαθιά οικολογία, ο οικοφεμινισμός και ο πριμιτιβισμός. Η κριτική των κοινωνικών οικολόγων στρέφεται ενάντια στην αναποτελεσματικότητα, στον αντιδραστικό χαρακτήρα, ή στον "μισανθρωπισμό", που χαρακτηρίζει κατ' αυτούς ορισμένα άλλα οικολογικά κινήματα. Ακόμα οι ιδέες της έρχονται σε αντίθεση με αυτές του κοινωνικού δαρβινισμού. Η άποψη του τελευταίου ότι τα οικολογικά προβλήματα σχετίζονται με τον υπερπληθυσμό αμφισβητείται από τους κοινωνικούς οικολόγους. Για αυτούς, αφενός μεν η Γη μπορεί να φιλοξενήσει πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό ακόμα, αρκεί να γίνει σωστή χρήση των διαθέσιμων φυσικών πόρων, αφετέρου δε προβλήματα όπως η πείνα στον Τρίτο Κόσμο δεν είναι θέμα παραγωγής αγαθών, αλλά θέμα δίκαιης κατανομής τους.

Κριτική στην κοινωνική οικολογία

Σημείο της θεωρίας της κοινωνικής οικολογίας που έχει δεχτεί κριτική είναι η μη θεμελιωμένη, κατά τους επικριτές της θεωρίας, συσχέτιση ανάμεσα στην οικολογική κρίση και στην ύπαρξη κοινωνικών ιεραρχιών. Κατά τους αντιτιθέμενους στη θεωρία δεν υπάρχει κανένας λόγος να υποθέσουμε ότι μία μη ιεραρχική κοινωνία δεν θα προκαλεί βλάβες στο περιβάλλον.
Από την άλλη οι υποστηρικτές της βαθιάς οικολογίας θεωρούν την κοινωνική οικολογία «ρηχή», αφού δεν εδραιώνει μία ουσιαστικότερη και «πνευματική» σχέση με τη φύση, αφού στοχεύει βασικά στην ευημερία των ανθρώπων.